U ćaskanje sa čatbotom uglavnom se upuštaju mladi, koje oduševljava zabavna i kreativna strana vještačke inteligencije, ali je sve više koriste za provjeravanje onoga što čuju.
Stručnjaci navode da je u 2024. godini blizu 80 odsto osnovaca viših razreda bar jednom za rješavanje školskih zadataka koristilo vještačku inteligenciju.
Pojedini osnovci iz novopazarskih osnovnih škola sa kojima smo razgovarali priznaju da Chat GPT koriste najviše za izradu domaćih zadataka i za analizu školskih lektira.
Sve je to dovelo da je AI ili artificijelna inteligencija postala neizbježna komponenta neformalnog učenja, a na školama je danas veliki izazov da ovaj, do sada neviđeni alat, adekvatno uvedu u nastavu.
U Republici Srbiji Strategijom razvoja predviđeno je uvođenje nastavnih sadržaja o vještačkoj inteligenciji od 2020. do 2025. godine.
Jedna od inicijativa koja ohrabruje nastavnike da idu u susret ovoj tehnologiji, bio je nedavni seminar za prosvetare u novopazarskoj Narodnoj biblioteci “Dositej Obradović“, pod nazivom “Vještačka inteligencija u obrazovanju, perspektive i izazovi“, na kojem je jedan od predavača bila profesorica Fakulteta za obrazovanje učitelja i vaspitača Filduza Prušević Sadović.
Ona je za portal Free media kazala da prosvjetni radnici neće moći da pobjegnu od vještačke inteligencije, kao što nisu mogli da pobjegnu ni od interneta, es dnevnika, elektronskih udžbenika, mejlova, te da je važno da to što prije shvate.
“Kada učenici izađu iz obrazovnog procesa, mnogi će se oslanjati na vještačku inteligenciju u svojim budućim profesijama i zato je bolje da upoznaju sve prednosti i nedostatke vještačke inteligencije u okviru škole, nego da izlaze iz škole nespremni za nešto što će sigurno raditi i čime će se sigurno koristiti u svojim budućim profesijama”, kaže Prušević Sadović.
Prema njenim riječima postoje tri prisutna mišljenja stručne javnosti o tome kakva će biti uloga vještačke inteligencije, od onih koji je odbacuju u potpunosti kao nešto što će se zloupotrebljavati, preko onih koji ignorišu njena dostignuća i do treće grupe, koja priznaje njenu neminovnost.
Ona najavljuje promjene na više nivoa u obrazovnom procesu.
“Promijenit će se uloge nastavnika i učenika. Vjerovatno će se promijeniti i prostor u kome će se odvijati nastava. Dakle, nastava kakvu je mi znamo neće više postojati. Ono što je jako bitno jeste da će vještačka inteligencija biti usmjerena na individualizaciju. Omogućiće se pristup individualnim potrebama učenika, njihovim interesovanjima, sklonostima, posebnim afinitetima, a na sve to je u klasičnoj nastavi veoma teško odgovoriti”, kaže Prušević Sadović.
Skraćenica Chat GPT znači unaprijed obučeni generativni transformator i ukazuje da je riječ o modelu i tehnologiji koja trenira da bi generisala odgovore, zato su mnogi odgovori slični običnoj komunikaciji ljudi.
Prema mišljenju stručnjaka to je jedan od razloga što mnogi biraju baš AI u odnosu na stari način pretraživanja.
Profesor informatike u novopazarskoj Gimnaziji Dževad Rastoder sproveo je istraživanje ispitujući koje teme učenici njegove škole najviše pretražuju u razgovoru sa vještačkom inteligencijom i za šta najčešće koriste pomoć čatbota.
“Učenici, što se tiče informatike, najviše traže odgovore za rješavanje zadataka, za programiranje, sintakse. Pitaju kako da urade neki zadatak. Traže pomoć da nešto bude savršenije. Traže ideju da naprave power point prezentaciju. Neko želi prošireno znanje, pa doda nešto što niko nije dodao“, kaže Rastoder.
On ističe da pomoć vještačke inteligencije često koriste đaci kada žele da impresioniraju nastavnike svojim dodatnim znanjem ili predznanjem.
“Od vještačke inteligencije traže objašnjenja i rješenja za sve, pitaju često pitanja u vezi sa zdravljem, čak i da li pravilno sjedimo ili ne“, kaže Rastoder.
On objašnjava da i sam koristi vještačku inteligenciju, kao sredstvo koje olakšava pretragu.
“Znamo da postoje i audio knjige, svi ih koristimo kada tražimo alternativnu pomoć kada nešto nismo stigli da pročitamo, a potrebna nam je suština knjige. Svakako da trebamo čitati knjige. Vještačka inteligencija uzima maha, ne može da zamjeni čovjeka, zato što je mi pohranjujemo informacijama”, kaže Rastoder.
Tvrdi da AI itekako može učiniti nastavu zanimljivijom.
“Kao nastavnik informatike u novopazarskoj Gimnaziji pokušavam da djeci putem AI tehnologije nastavu koncipiram tako da bude interesantnije. Vještačka inteligencija omogućava bolji pristup pojedincu. Mi obično predajemo pred velikim auditorijumom, odnosno velikim brojem djece i ne možemo da im uvijek adekvatno posvetimo pažnju. I sami znate da je u amfiteatrima preko 100 studenata i više, u učionici bude preko dvadeset učenika i nikome ne možete da se maksimalno posvetite“, kaže on.
Kao jednu od loših strana AI on navodi mogućnost krađe boje glasa ili lika.
“Dovoljno je pet sekundi vašeg razgovora sa nekim da AI vaš glas snimi, da on bude na svakoj reklami, svakom mjestu, gdje može da dođe i do zloupotrebe. Trebamo vještačku inteligenciju koristiti u pametne svrhe“, kaže Rastoder.
Vještačku inteligenciju prate mnoge kontroverze. Ljude iz različitih profesija najviše brine da li bi AI eventualno mogao da se iskoristi za različite prevare, s obzirom da već sada može da piše eseje, kopira stilove, prepričava knjige i daje kreativna rješenja za reklame, slike, uređenje prostora.
Kada je u pitanju obrazovanje mnogi se pitaju da li će vještačka inteligencija možda biti uzrok da oslabi kreativnost učenika koji će se oslanjati previše na instant rješenja.
Nastavnica informatike iz Ekonomsko-trgovinske škole u Novom Pazaru Edina Mavrić smatra da se ne treba plašiti novina koje donosi AI, ali da treba biti oprezan.
Ona ima običaj da svojim učenicima kaže da “nas neće zamjeniti vještačka inteligencija, već neko ko zna da ispravno koristi tu tehnologiju”. Za nju glavni adut za upotrebu vještačke inteligencije u nastavi jeste ubrzavanje procesa rješavanja zadataka.
“Ako je potrebno da uradimo neki zadatak, da otkucamo neki tekst ili slično, to radimo preko tih čatbotova ili sličnih dodataka. Možemo da učimo, na primjer, putem aplikacije Duo lingo, koja je veoma poznata djeci i mladima. Aplikacija prati vaše napredovanje prilikom učenja bilo kog jezika. Ta platforma prati vaš tempo rada“, kaže Mavrić.
Ona smatra da nova tehnologija je na usluzi kako učenicima tako i nastavnicima.
“Kada govorimo o obrazovanju, vještačka inteligencija može da doprinese da obrazovanje postane dostupnije svima i da bude efikasnije. Nastavnici bi vještačku inteligenciju i tehnologije uopšte mogli da koriste kroz poboljšanje nastavnih planova i programa. Ono što je interesantno jeste da bi vještačka inteligencija mogla da omogući personalizovanu podršku učenicima“, kaže Mavrić.
Ona smatra da nastavnik i dalje treba da bude u centru obrazovnog procesa i da te tehnologije koristi samo kao pomoć, a ne kao zamjenu.
U slučaju velikih zloupotreba posledice bi mogle biti velike po narode i čovječanstvo.
“Ono što bi mogla biti loša strana toga jeste da sutra možda živimo u nekoj lažnoj realnosti, da te informacije nisu stopostotno tačne i da bi se tehnologija mogla i zloupotrijebiti usljed nedostatka etike. Može nam biti ugrožena bezbjednosti, privatnosti pa nam je tu potrebna dodatna edukacija u korišćenju tih alata i tehnologija “, zaključuje Mavrić.
U Srbiji je 2021. Osnovan Institut za istraživanje vještačke inteligencije, koji postoji sa ciljem da istraži mogućnosti AI tehnologije i njen mogući doprinos ekonomskom i društvenom razvoju zemlje.
A. Šaljić
Projekat “Roditeljstvo u digitalnom dobu“ realizuje Udruženje građana Free media, uz sufinansiranje iz Budžeta Republike Srbije – Ministarstva informisanja i telekomunikacija.
Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
